Hoe zorgen we ervoor dat we bij het woordenschatonderwijs de juiste woorden aanbieden?

Goed woordenschatonderwijs vraagt best veel van leerkrachten. De leerstof in de vorm van woordbetekenissen is zeer divers en hetzelfde geldt voor de beginsituaties van de verschillende kinderen. De afgelopen jaren is het woordenschatonderwijs in Nederland, door de toegenomen aandacht voor het vakgebied, zonder twijfel behoorlijk verbeterd. Er is echter een heel grote tijdverspiller binnen het woordenschatonderwijs, namelijk het oefenen met woorden die kinderen al blijken te kennen. Vaak gaan hele groepen, vanuit volkomen begrijpelijke organisatorische overwegingen, aan de slag met doelwoorden, waarvan verondersteld wordt dat ze de betekenis niet kennen. In nogal wat situaties blijkt die veronderstelling niet te kloppen en oefenen behoorlijk wat kinderen in taal- en leeslessen met woorden die ze allang kennen. Op groepsniveau haalt dit het rendement van de lessen fors onderuit.

Om dit te voorkomen, pakt de methode Taal in beeld het anders aan. In de basislessen staan de strategieën en vaardigheden om woordbetekenissen te kunnen afleiden en onthouden centraal. Hierbij worden de doelwoorden wel geraakt, maar niet per se diepgaand onderwezen. Door gebruik te maken van de speciale woordenschatpagina's, terug te vinden aan het begin van ieder blok, kan dat wel, maar het hoeft niet. Een alternatief is om zwaardere semantisering, consolidatie en controle plaats te laten vinden met behulp van woordenschatsoftware. Het systeem is dan in staat om ervoor te zorgen dat de leertijd besteed gaat worden aan de woorden die het individuele kind niet of onvoldoende kent.Voor een leerkracht die met een groep kinderen werkt, is dit moeilijk te organiseren. Voor een computer is het een peuleschil.

Afbeelding: selectiescherm Woordenschat in beeld

Uitgaan van individuele woordselecties gebeurt in de software door bij de woorden die worden aangeboden de mogelijkheid te bieden om aan te geven of ze het woord wel of niet kennen. De woorden die ze niet kennen, worden uitgelegd met een woordenhulp en uitgebreid geoefend. De woorden die ze zeggen wel te kennen, worden in eerste instantie alleen kort getoetst. Blijkt dan dat ze een woord toch niet kennen, dan komt het alsnog terug bij de uitleg en oefeningen. Kent het kind het woord inderdaad, dan komt het niet meer terug en wordt er dus geen tijd meer aan besteed. Een aanscherping van de effectieve leertijd, met dank aan de toegevoegde waarde van de digitalisering. 

Hieronder vindt u een filmpje waarin u precies kunt zien hoe dit onderdeeltje van het programma werkt. Tevens wordt een inkijkje gegeven in de woordenhulp van het programma. Dit is een stukje van het programma dat op een krachtige manier de betekenis van woorden uitlegt. In een later artikel op dit weblog zullen we hierop terugkomen.

Jos Cöp