Hoe word je een betere begrijpend lezer?

Een betere begrijpend lezer, word je niet door bij een gelezen tekst veel vragen te maken. Het verbeteren van leesbegrip gebeurt namelijk niet door vragen te maken, maar door ze op het juiste moment aan jezelf te stellen!

In de loop van de tijd heeft het vakgebied begrijpend lezen een forse metamorfose ondergaan. Van ongericht tekstverklaren naar het minutieus uitpluizen van een tekst met behulp van een enorme gereedschapskist gevuld met een te groot aantal strategieën en vaardigheden. De didactische werkvormen die daarbij gebruikt werden, leunden sterk op het lezen van de tekst en het achteraf maken en bespreken van opdrachten. Lessen die zo zijn opgezet en langer dan een half uur duren, worden automatisch een motivationeel drama. met vaste patronen die vaak saai en betekenisloos voor kinderen zijn.

Wetenschappers geven al jaren aan (zie o.a. Willingham, 2007 en Hirsch, 2003) dat leesstrategieën en vaardigheden helemaal niet geautomatiseerd hoeven te worden. Het zijn trucs waar je op het juiste moment aan moet denken, maar je wordt er niet beter in door het heel vaak te doen. Er op het juiste moment aan leren denken doe je niet door veel opdrachten te maken nadat je een tekst hebt gelezen , maar door onder begeleiding teksten te lezen. En natuurlijk door daarbij op het juiste moment jezelf de juiste vraag te stellen. In begrijpend leesland heet dit instructie geven door middel van hardop denken (modeling).

Een ander element waarmee het vakgebied begrijpend lezen verrijkt is, is de actualiteit. Door (gedeeltelijk) uit te gaan van actuele teksten zijn leerlingen makkelijker te motiveren en te betrekken bij de tekstinhoud. Het initiatief Tekst van de week van ABC onderwijsadviseurs uit Amsterdam bracht dit in 2003 als eerste in praktijk, maar is inmiddels van het toneel verdwenen. Een aantal jaren terug heeft de CED-groep met het pakket Nieuwsbegrip hetzelfde gedaan en daarmee de actualiteit verbonden met het begrijpend leesonderwijs. Nieuwsbegrip van toen is inmiddels doorgegroeid tot een zeer uitgebreid pakket dat menig methode zou kunnen vervangen.

Daarna zijn er andere aanpakken gekomen die eveneens de actualiteit hebben verbonden met het begrijpend lezen. De meest recente daarvan is het pakket Leesstudio. Het is ontwikkeld als plustakenpakket bij de nieuwe begrijpend leesmethode Lezen in beeld, maar kan aanvullend gebruikt worden bij iedere andere methode. Het bestaat uit twee onderdelen: Leesstudio basis en Leesstudio actueel.

Leesstudio basis is een papieren uitgave met een groot aantal leestaken. Een leestaak bestaat uit een motiverende leestekst, aangevuld met een leesopdracht (gericht op één leesstrategie) en een werkopdracht (gericht op activiteiten in het verlengde van de tekst).
Leesstudio actueel bestaat uit een wekelijks downloadbare actuele leestaak en een online instructieprogramma, genaamd de Meelezer. Met behulp van deze online Meelezer kan hardop denkend instructie worden gegeven (modeling). Nieuw is daarbij de gebruiksvriendelijkheid naar de leerkracht, waarbij het digibord of de pc het hulpmiddel wordt om krachtige instructie te geven op basis van de actuele teksten. Hierbij leren kinderen om de leesstrategieën direct toe te passen op de teksten.

Na het instructiemoment kunnen de leerlingen aan de slag gaan met de actuele leestaak. Zijn ze daarmee klaar, dan kunnen een andere leestaak kiezen uit Leesstudio basis. Ook bij deze teksten worden ze niet overvoerd met een grote hoeveelheid vragen en opdrachten die ze na het lezen zouden moeten maken, maar het accent ligt op compact en gericht verwerken. Want een betere begrijpend lezer word je niet door veel vragen te maken, maar door ze op het juiste moment aan jezelf te stellen!

Albert Rouschop en Jos Cöp